ΠΟΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΑΛΛΑΓΕΙ ΕΝΑΣ ΕΓΓΥΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ !!!

Της Δήμητρας Καρδάκου,
δικηγόρος

Είναι πάρα πολύ σύνηθες εδώ και χρόνια το φαινόμενο στην χώρα μας, το να έχει δεσμευτεί κάποιος ως εγγυητής σε σύμβαση δανείου που πήρε κάποιος άλλος για τον εαυτό του, και μην έχοντας επωφεληθεί ο εγγυητής ούτε ένα ευρώ από το δάνειο αυτό, να έχει φτάσει στο σημείο να πρέπει να αποπληρώσει ο ίδιος το χρέος του πρωτοφειλέτη και να κινδυνεύει η δική του περιουσία να χαθεί, με πιθανόν πολλές άλλες δυσάρεστες συνέπειες στην ζωή του.

Πριν την οικονομική κρίση οι τράπεζες με την πληθώρα των δανείων που παρείχαν με μεγάλη ευκολία σε όλους ανεξαιρέτως, όπως για παράδειγμα σε ανέργους, σε ανθρώπους με πολύ χαμηλά εισοδήματα, φοιτητές κ.ά., έθεταν ως προϋπόθεση για την λήψη ενός δανείου, το να υπογράψει ως εγγυητής ένα ή και περισσότερα πρόσωπα που να έχει συνήθως κάποιο περιουσιακό στοιχείο ως εξασφάλιση και για το δήθεν τυπικό της εγκρίσεως του δανείου που θα έπαιρνε κάποιος άλλος, συνήθως ένα συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο.

Έτσι σήμερα, που τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από την εποχή εκείνη, βρέθηκαν σχεδόν όλοι οι εγγυητές να χρωστάνε σε δάνεια που δεν έλαβαν και δεν απήλαυσαν, έχοντας μάλιστα την πεποίθηση, κυρίως για λόγους συναισθηματικούς για τα δικά τους πρόσωπα που ήθελαν να λάβουν ένα δάνειο, ότι δεν θα είχαν οι ίδιοι οι εγγυητές καμία συνέπεια, αν δεν πληρωνόταν τελικά το δάνειο από τους πρωτοφειλέτες.

Τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά τον νόμο Κατσέλη 3869/10, τέθηκε προς συζήτηση πολύ σοβαρά το θέμα του πως και αν μπορεί τελικά να ξεμπλέξει (ελευθερωθεί) ένας εγγυητής από ένα δάνειο στο οποίο εγγυήθηκε και επομένως από την απειλή του να χάσει την περιουσία του και να μην έχει ευθύνη αποπληρωμής για το δάνειο κάποιου άλλου από το οποίο δεν είχε κανένα οικονομικό όφελος.

Έτσι εκτός από τις ενστάσεις ελευθερώσεως του εγγυητή που γίνονται σε ανακοπές κατά διαταγών πληρωμής, ξεκίνησαν διάφορες αγωγές με αίτημα την απαλλαγή εγγυητών από την δέσμευση εγγύησης και ως τώρα έχουν βγει αρκετές δικαστικές αποφάσεις που κάνουν δεκτά αυτά αρκετά από αυτά τα αιτήματα και απαλλάσσουν εγγυητές, ανάλογα με την περίπτωση.

Για παράδειγμα έχουν απελευθερωθεί εγγυητές:

1) για λόγους ακυρότητας όρου στην σύμβαση δανείου που προβλέπει υποχρεωτική παραίτηση του εγγυητή από την ένσταση διζήσεως που είναι το νόμιμο δικαίωμα που έχει ο εγγυητής να αρνηθεί την καταβολή της οφειλής από ανεξόφλητο δάνειο προς την τράπεζα, μέχρι η τράπεζα να επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του πρωτοφειλέτη και αυτή αποβεί άκαρπη. Αυτόν τον όρο της παραίτησης του δικαιώματος του εγγυητή από την ένσταση διζήσεως του άρθρου 855 ΑΚ, τον έχουν θέσει στις συμβάσεις δανείων, όλες ανεξαιρέτως οι ελληνικές τράπεζες. (πχ. Απόφαση Πολυμ. Πρωτ. Αθηνών 1990/2004 κ.α.)

2) Ο εγγυητής μπορεί αν διαπιστώσει ότι η σύμβαση του δανείου πάσχει από άκυρους γενικούς όρους συναλλαγών Γ.Ο.Σ., να ενεργήσει ανάλογα ώστε να ακυρωθεί η σύμβαση, είτε με ένσταση ακυρότητας της σύμβασης σε ανακοπή διαταγής πληρωμής είτε με αγωγή ακύρωσης της σύμβασης, ώστε και ο ίδιος να μην πληρώσει όλο το ποσό που απαιτεί η πιστώτρια τράπεζα ή ακόμα και να απαλλαγεί από την ευθύνη της αποπληρωμής του ως εγγυητής.

3) Ένας επίσης πολύ σημαντικός λόγος απαλλαγής του εγγυητή από την σύμβαση δανείου, υπάρχει όταν ο λόγος για τον οποίο είχε εγγυηθεί δεν υφίσταται πλέον. Για παράδειγμα όταν είχε εγγυηθεί σύζυγος σε δάνειο συζύγου και σήμερα είναι πλέον διαζευγμένοι, εργαζόμενος σε επιχείρηση στην οποία δεν εργάζεται πλέον κ.ά., οπότε αυτό σημαίνει ότι παύει πλέον να υπάρχει το δικαιοπρακτικό θεμέλιο για την σύμβαση εγγύησης σε δάνειο, διότι δεν υφίσταται πλέον η ιδιαίτερη εκείνη σχέση του εγγυητή με τον πρωτοφειλέτη. (Απόφ. 7095/2009 Πρωτ. Αθηνών).

4) Για λόγους ακυρότητας της εγγύησης λόγω πλάνης του εγγυητή, δηλαδή λόγω αντίθεσης μεταξύ της δήλωσης και της βούλησης του, με υπαιτιότητα του πρωτοφειλέτη. Αυτό προκύπτει από το άρθρο 142 ΑΚ που ορίζει ότι «Η πλάνη που αναφέρεται σε ιδιότητες του προσώπου ή του πράγματος θεωρείται ουσιώδης, αν κατά τη συμφωνία των μερών ή με βάση την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, οι ιδιότητες αυτές είναι τόσο σπουδαίες για την όλη δικαιοπραξία, ώστε, αν το πρόσωπο γνώριζε την πραγματική κατάσταση, δεν θα επιχειρούσε τη δικαιοπραξία». Δηλαδή στην περίπτωση για παράδειγμα που κάποιος δανειολήπτης, παραπλανήσει τον εγγυητή σχετικά με την φερεγγυότητά του να αναλάβει ένα δάνειο εν γνώσει της τράπεζας και η τράπεζα, αν και έχει υποχρέωση, δεν ενημερώσει σχετικά τον εγγυητή, δεν θα ευθύνεται ο εγγυητής για το χρέος του πρωτοφειλέτη και μπορεί να απαλλαχθεί από την ευθύνη αποπληρωμής του, διότι αν πραγματικά γνώριζε την αφερεγγυότητα του πρωτοφειλέτη να αναλάβει το δάνειο, ο ίδιος δεν θα υπέγραφε ως εγγυητής.

5) Για λόγους ακυρότητας λόγω απάτης από την πλευρά του οφειλέτη, ο οποίος με δόλο απέκρυψε από τον πιστωτή-τράπεζα και τον εγγυητή την πραγματική του οικονομική κατάσταση, προκειμένου να φανεί φερέγγυος ως προς την λήψη ενός δανείου, επομένως σε αυτή την περίπτωση δεν θα πρέπει να επωμιστεί την ευθύνη αποπληρωμής αδίκως, ο εγγυητής. Αυτή η απάτη προς τον εγγυητή μπορεί να γίνει σε συνεννόηση του οφειλέτη με τον πιστωτή-τράπεζα, για να τον εξαναγκάσουν να υπογράψει την σύμβαση εγγύησης στο δάνειο και να επιβαρυνθεί αυτός με το βάρος της αποπληρωμής του δανείου ή να κατασχεθεί και κάποιο περιουσιακό του στοιχείο (ΑΠ 373/2008).

6) Επίσης, μπορεί να απελευθερωθεί ένας εγγυητής, επειδή η τράπεζα έχει καθυστερήσει αδικαιολόγητα να προβεί σε ενέργειες διεκδίκησης των ανεξόφλητων οφειλών του δανείου από τον πρωτοφειλέτη. Σύμφωνα με την ΑΚ 862 ο εγγυητής ελευθερώνεται, εφόσον από πταίσμα του δανειστή έγινε αδύνατη η ικανοποίησή του από τον πρωτοφειλέτη. (πχ.Απόφαση Μον. Εφετείου Θράκης 222/2016).

7) Επίσης, ο εγγυητής π.χ. σε κάποιο δικαστήριο ανακοπής κατά διαταγής πληρωμής από ανεξόφλητο δάνειο, έχει το δικαίωμα να προβάλλει και ενστάσεις περί ακυρότητας εν μέρει ή συνολικά της σύμβασης δανείου π.χ. λόγω παράνομων και καταχρηστικών γενικών όρων συναλλαγών Γ.Ο.Σ., λόγω αποπληρωμής του δανείου από τον οφειλέτη, λόγω παράνομου τοκισμού κλπ, τις οποίες θα μπορούσε να προβάλλει ο πρωτοφειλέτης, αλλά ο ίδιος δεν ενδιαφέρεται να το κάνει. Έτσι ο εγγυητής, δεν θα πληρώσει παραπάνω από αυτό που πραγματικά θα πρέπει να πληρώσει ή θα απαλλαγεί και εντελώς από την ευθύνη αποπληρωμής.

8) Άλλος λόγος απαλλαγής του εγγυητή από την σύμβαση εγγύησης, σύμφωνα με νομολογία, μπορεί να είναι και η ουσιώδης τροποποίηση της σύμβασης δανείου με νέα πρόσθετη πράξη και νέους όρους μεταξύ του πρωτοφειλέτη και της πιστώτριας τράπεζας, στην οποία δεν έχει υπογράψει ο εγγυητής. Έχει κριθεί νομολογιακά ότι σε αυτή την περίπτωση ο εγγυητής εφόσον δεν έχει υπογράψει αυτή την πρόσθετη πράξη και εφόσον έχουν αλλάξει ουσιώδεις όροι της αρχικής σύμβασης, ο εγγυητής δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι αποδέχεται και αυτούς τους όρους που ουσιαστικά μεταβάλλουν την αρχική σύμβαση σε μία άλλη σύμβαση και γι’ αυτό θα πρέπει να απαλλάσσεται από την ευθύνη αποπληρωμής της οφειλής.

9)Επιπλέον, άλλος λόγος απαλλαγής του εγγυητή είναι για λόγους καταχρηστικότητας, όταν κριθεί ότι η δέσμευση εγγύησής του, αντιβαίνει τα χρηστά ήθη (άρθρο 178 ΑΚ). Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα στην περίπτωση που κριθεί από τα Δικαστήρια, ότι ο πιστωτής, η τράπεζα δηλαδή, λόγω της υπερέχουσας θέσεώς της στις συναλλαγές και λόγω των ειδικών γνώσεών της, θα έπρεπε να κρίνει ορθότερα για την παροχή ή όχι κάποιου δανείου σε κάποιον δανειολήπτη, ούτως ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση ο εγγυητής που θα υπογράψει στην σύμβαση να αναλάβει ένα χρέος που εξαρχής δεν φαινόταν πιθανόν να αποπληρωθεί από τον πρωτοφειλέτη, εν γνώσει της τράπεζας. (πχ.Απόφαση Πολ.Πρωτοδ.Αθηνών 184/2019)

10) Υπάρχει ωστόσο και η πιθανότητα να απαλλαγεί ένας εγγυητής από την σύμβαση δανείου, διότι μπορεί να μην υπάρχει καθόλου η υπογραφή του επί του κειμένου της σύμβασης. Το ενδεχόμενο αυτό αν και σπάνιο, συμβαίνει και για τον λόγο αυτό έχουν απαλλαγεί εγγυητές από την ευθύνη τους.